مختصات: °۴۸٫۸شرقی °۳۳٫۹۲شمالی (نقشه)
| بروجرد | |
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| شهرستان | بروجرد |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | وروگرد |
| نام(های) قدیمی | اُردکَرد (اشکانیان)، بَروگرد (ساسانیان) |
| سال شهرشدن | از دوره ساسانیان |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۲۹٬۵۴۱ نفر |
| تراکم جمعیت | ۶۵۵۸ نفر بر کیلومتر مربع |
| زبان گفتاری | لهجه بروجردی (لری ثلاثی) ، فارسی [۱][۲][۳] |
| مذهب | شیعه[۴] |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۳۵ کیلومتر مربع |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۶۴۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۴/۶ |
| میانگین بارش سالانه | ۵۰۰ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۷۰ |
| اطلاعات شهری | |
| ره‌آورد | ورشو و کلوچه |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۶۶۲ |
| وبگاه | شهرداری بروجرد |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
| به بروجرد شهر فرهیختگان خوش آمدید | |
 بروجرد
روی نقشه ایران
°۴۸٫۵۰شرقی °۳۳٫۸۰شمالی |
|
بُروجـِرد از شهرهای قدیمی در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان بروجرد است و در شمال دشت حاصلخیز سیلاخور قرار گرفته‌است. قلل مرتفع گرّین از مجموعه رشته کوههای زاگرس مانند نواری شمال غربی تا جنوب شرقی آن را در بر گرفته‌اند و سرابهای دائمی متعددی که از دامنه این کوهها جاری است در اقتصاد منطقه و توسعه شهر بروجرد نقش اساسی داشته‌اند.
شهرهای ملایر و نهاوند در استان همدان، شازند در استان مرکزی و نیز خرم‌آباد و الشتر در استان لرستان در مجاورت بروجرد قرار دارند [۵].
از گذشته‌های دور، این شهر دارای موقعیت ویژه ارتباطی بوده‌است و همین
مساله باعث زد و خورد و حوادث تاریخی متعدد در منطقه شده‌است. قرارگیری بر
سر شاهراه تهران - خوزستان همچنان یکی از عوامل رونق اقتصادی منطقه به شمار می‌رود.
جمعیت شهرستان بروجرد بر اساس سرشماری ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران ۲۲۹٬۵۴۱ نفر گزارش شده‌است. به این ترتیب، بروجرد از نظر میزان جمعیت، بیست و هشتمین شهر بزرگ ایران به حساب می‌آید[۶].
علاوه بر رونق کشاورزی و دامپروری در منطقه، شهر بروجرد بطور سنتی یکی از
قطب‌های داد و ستد در منطقه غرب ایران به حساب می‌آید و بازار این شهر
همچنان بزرگ و پر رونق است. [۷].
نام‌شناسی
گرد و کرد در اسامی شهرهای ایرانی به معنای شهر، آبادی و ساخته و اثر هستند. اشکانیان و ساسانیان شهرها را بیشتر با پسوند گرد می‌ساخته‌اند همانند سوسنگرد، بروگرد و دارابگرد. عده‌ای نام درست بروجرد را ویروگرد دانسته‌اند که به معنای شهر و ساخته ویرو شاهزاده اشکانی است. کوهی در غرب بروجرد با نام ولاش نیز یاد آور نام شاهان اشکانی است. اما معتبرترین نوشته‌ها، بروجرد را پیروزگرد دانسته‌اند که آن را به فیروز ساسانی منتسب می‌کند. سعید نفیسی بروجرد را از شهرهای ساسانیان و اصل آن را بروگرد و ساخته از «بر» + «گرد» دانسته‌است که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد. یزدگرد سوم پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر + او + گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل بَروگرد شد. در کتابهای تاریخی از بروجرد با نامهای گوناگون نام برده شده‌است مانند بَروجرد، فلوجرد، اردکرد، یزدگرد، ولوگرد. روحبخشان در کتاب «جغرافیای تاریخی بروجرد» بیش از سی مورد از صورتهای مختلف نام این شهر را به تفصیل ذکر نموده‌است.[۸] امروزه بروجرد در لهجه بروجردی وُوری یرد vūriyerd و در لری خرم‌آبادی وُروگرد vorūgerd نامیده می‌شود. بروگرد borūgerd نام روستایی آن و نیز نام به کار رفته در نوشته‌های پارسی سره و بروجرد borūjerd نام رسمی این شهر است.
پیشینه تاریخی
شواهد و اشارات تاریخی حاکی است که بروجرد از شهرهای قبل از اسلام بوده و دلایل زبانشناسی نیز واژه بروجرد را با ترکیب دو جزء برو + گرد موجودیت این شهر را به پیش از اسلام میرساند زیرا که گرد در زبانهای قدیمی ایران به معنای شهر می‌باشد.[۹] بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به منوچهر از سلسله پیشدادیان نسبت می‌دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن تنهااز دوران ساسانیان موجود است که بر اساس کتابهای تاریخی، بروجرد یکی از پایگاههای نظامی ایران به هنگام حمله اعراب و جنگ نهاوند بوده‌است. در گذشته بروجرد از شهرهای آباد و مهم بوده و گاه فرمان‌داری جداگانه و گاه مرکز استان لرستان و خوزستان بوده‌است.[۱۰]
مینورسکی نام اصلی این شهر را ویروگرد و آن را منتسب به ویرو شاهزاده دوره اشکانی می داند [۱۱]. در تقسیمات باستانی ایران، بروجرد و نهاوند دو نقطه شهری ماه نهاوند از توابع پهله از سرزمین ماد بودند [۱۲]. حموله وزیر حکومت محلی آل ابی دلف از حکمرانان عرب خلفای عباسی که بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری در کرج ابی دلف ناحیه ای بین اراک و بروجرد امروزی ساکن شده بودند، به بازسازی بروجرد پرداخت و در آن منبری برپا کرد[۱۳].
حمله به دو مدرسه در بروجرد
در حدود ساعت ۱۳ روز ۲۰ دی ۱۳۶۵، هواپیماهای جنگنده عراقی دو مدرسه را در بروجرد بمباران کردند. بمباران درست در هنگامی رخ داد که دانش‌آموزان نوبت بعدازظهر این دو مدرسه در سر صف‌هایشان ایستاده بودند. تعداد کشته‌شدگان این دو مدرسه، در مجموع ۶۰ تن بود. این دو مدرسه پسرانه، یکی دبستان شهید فیاض‌بخش و دیگری مدرسهٔ راهنمایی امام حسن مجتبی (ع) بودند که در مجاورت یکدیگر قرار داشتند و در منطقه‌ٔ محروم ابراهیم‌آباد در شمال بروجرد واقع بودند.
وضعیت طبیعی
جغرافیا
بروجرد در ارتفاع ۱۶۲۰ متری از سطح دریا و در ۳۳/۹ درجه شمالی و ۴۸/۸ درجه شرقی واقع می‌باشد. بلندترین نقطه شهرستان بروجرد قله ولاش با ارتفاع ۳۶۲۳ متر در غرب شهر بروجرد و پست ترین ناحیه در دشت سیلاخور با ارتفاع تقریبی ۱۵۰۰ متر قرار دارد.[۱۴] شهر بروجرد بر کوهپایه‌های زاگرس و در دشت سیلاخور قرار گرفته و از سه جهت شرق، شمال و غرب به کوه ختم می‌شود. کوه گرین ۳۶۲۳ با متر در غرب بروجرد و کوه میش پرور ۳۵۰۰ با متر در جنوب غربی بروجرد قرار دارد. تنها در جهت جنوب و جنوب شرقی است که دشت وسیع سیلاخور قرار گرفته‌است. این شهر و مناطق پیرامون آن به دلیل قرار گیری بر روی گسل سراسری زاگرس، زلزله خیز هستند.
بروجرد بر سر راه تهران - خوزستان قرار گرفته . بروجرد با اراک ۱۰۵ کیلومتر، با اصفهان ۳۵۰، با تهران ۳۷۸ کیلومتر، همدان ۱۴۰ کیلومتر، اهواز ۴۵۰ کیلومتر و با کرمانشاه ۲۸۰ کیلومتر فاصله دارد. بروجرد به خاطر مردم خوش مشرب و طبیعت زیبایش گردشگران زیادی را پذیراست و در گذشته به دار السرور شهرت داشته‌است.
 |
خنداب | ملایر | نهاوند | |
| اراک و شازند |  |
الشتر | ||
 بروجرد  |
||||
 |
||||
| ازنا | دورود | خرم آباد |
آب و هوا
بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از ۷۰ روز می‌رسد. بیشترین درجه حرارت در تابستان‌ها ۳۸ درجه و کم‌ترین آن در زمستان ۱۸ درجه زیر صفر برآورد شده‌است. میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود ۵۰۰ میلی‌متر است که بیشتر در فصل بهار انجام می‌گیرد و میانگین دمای سالانه ۱۴/۶ است. در زمستان بارشها بیشتر به صورت برف است.[۱۵]. بروجرد دارای بهارهای معتدل و دل انگیزی است. موید این مطلب شاه بیت معروف قاآنی است که در باب بهار بروجرد سروده‌است:
گر چه سپاهان بهشت روی زمین است، لیک نیرزد به یک بهار بروجرد
زمین‌لرزه‌ها
بروجرد از نقاط زلزله خیز کشور است [۱۶]. منطقه بروجرد و نواحی اطراف آن روی کمربند چین خورده زاگرس که نواحی جنوب و جنوب غرب کشور را شامل می‌شود قرار دارد. در سده سیزدهم هجری قمری زمین‌لرزه ای با بزرگای ۴/ ۷ ریشتر دشت سیلاخور در جنوب شهرستان بروجرد را لرزاند که دست کم ۸۰۰۰ نفر کشته برجا گذاشت. این زلزله، یکی از بزرگترین زمین لرزه‌های ثبت شده ایران است [۱۷]. همچنین زمین لرزه فروردین ۱۳۸۵ باقدرت ۶٫۱ ریشتر از جمله زمین لرزه‌های بزرگ این منطقه بوده‌است [۱۸]. این حادثه که با دو پیش‌لرزه و بیش از یکصد و پنجاه پس‌لرزه همراه بود، مخرب‌ترین زمین لرزه این سال در این کشور بود و باعث کشته شدن ۶۳ نفر و زخمی شدن بیش از ۱٬۴۵۰ نفر از مردم شهرستان های بروجرد و دورود شد [۱۹].
مردم
گویش
مردم بروجرد به گویش بروجردی صحبت می‌کنند.این گویش نسبت به سایر گویشهای استان لرستان نزدیکی بیشتری با فارسی معیار دارد و از سایر گویشهای استان لرستان متمایز است.به گونه ای که می توان آنها را گویشهای فارسی محلی نامید.[۲۰]لغت نامه دهخدا بروجردی را فارسی لری دانسته.[۱]
جمعیت
شهر بروجرد در سال ۱۳۸۵ جمعیتی برابر با ۲۲۹٬۵۴۱ نفر داشته‌است. از این میزان، ۱۱۴٫۸۸۴ نفر مرد و بقیه زن بوده‌اند که تعداد مردان و زنان تقریباً مساوی است. تعداد خانوارهای این شهر در همین سال ۵۹٫۴۳۱ خانواده بوده‌است.[۲۱]. جمعیت این شهر در سالهای ۱۳۶۵، ۱۳۷۰ و ۱۳۷۵ به ترتیب ۱۸۶، ۲۰۱ و ۲۱۷هزار نفر بوده‌است [۲۲].
معماری و ساختار شهری
ساختار شهری فعلی بروجرد به دو بخش تاریخی و مدرن قابل تفکیک است. تا اوایل دوره پهلوی، دور شهر بروجرد حصاری طولانی وجود داشته که خندقی نیز در اطراف آن وجود داشته‌است. بافت تاریخی این شهر وسعت زیادی دارد و بازار بزرگ، چندین مسجد و خانه تاریخی در این بخش وجود دارند. بافت‌های جدیدتر شهر نیز خود به سه دسته متمایز می‌شوند: یک- مناطق غربی شهر شامل یادبود، تختی و بهار که در پنج دهه گذشته رشد یافته اند؛ دو- مناطق کمتر توسعه یافته ابراهیم‌آباد (بروجرد)|ابراهیم آباد]]، دشت لاله، محمودآباد، بهارستان و علی آباد که حاصل مهاجرت روستائیان و حاشیه نشینی هستند؛ و سه - شهرک‌های شمال غربی شهر که در دو دهه گذشته ایجاد شده‌اند.
کوی‌ها و محله‌ها
محله‌های قدیمی تر بروجرد با عنوان کوی شناخته می‌شوند مانند کوی‌های سعدی، رازان، سوزنی، یخچال، قُدغون و جعفری. برخی محله‌ها مانند صوفیان، دانگه، چال قلعه، باغ چال، کُلَه کله و میدان محمدحسن خان قدمت تاریخی دارند و آثار تاریخی قابل توجهی در آنها دیده می‌شود. گسترش شهر در دوره پهلوی و پس از انقلاب اسلامی منجر به ایجاد محله‌های مهاجرنشین و فقیر مانند ابراهیم آباد، علی آباد، اسلام آباد، محمود آباد و دشت لاله در نیمه شرقی شهر و شهرک‌های نور و امام در غرب شهر شد. مناطق مسکونی جدید بروجرد شامل شهرک‌های متعددی است که در شمال غربی شهر ساخته شده‌اند از جمله شهرک‌های اندیشه، ایثار، زاگرس، زیبا، مخابرات و کمپینگ شهرداری [۲۳]. امروزه بیشتر مناطق بروجرد با نام خیابانهای مجاور شناخته می‌شوند مانند تختی، بهار، مدرس، شریعتی و شهدا.
مناطق شهرداری
شهرداری بروجرد دارای دو منطقه شهری و یک ناحیه مستقل شهری است. مناطق یک و دو شهرداری به ترتیب نیمه غربی و نیمه شرقی شهر را شامل می‌شود. جهان آباد که در مجاورت میدان آیت الله بروجردی و در میسر جاده ۳۷ بر سر راه شهرهای اراک و خرم‌آباد قرار دارد از سال ۱۳۸۹ از یک روستا به ناحیه شهری ارتقا یافت و با عنوان «ناحیه منفصل شهری جهان‌آباد» به بروجرد الحاق شد [۲۴].
بافت تاریخی بروجرد
بافت معماری قدیم بروجرد که آخرین بار در دوران قاجاریه ساماندهی شده بسیار زیبا بوده و نمونه‌هایی از آن هنوز باقی است. هسته اولیه این شهر شامل چند کوی و محله بزرگ مانند بروا، صوفیان و دانگه
بوده‌است و بازارها، مسجدها و خانه‌های مجللی در آن وجود داشته‌است.
بروجرد در طول تاریخ همواره محصور به حصاری بزرگ بوده‌است که اطراف آن نیز
خندقی قرار داشته‌است. آخرین بار قلعه بروجرد به دستور حسام السلطنه قاجار بازسازی شد.
معابر و تقاطع‌ها
ساختار خیابانهای بروجرد عمدتا به شکل بلوارهایی هستند که معمولا به میدان‌های مختلف منتهی می‌شوند. مرکزی ترین بخش شهر، میدان رازان است که در بافت قدیمی شهر قرار دارد و در کنار مسجد سلطانی و بازار قرار گرفته‌است. خیابان شهدا حد فاصل این میدان تا میدان شهدا قرار دارد و در ادامه به بلوار تختی و میدان تختی می‌رسد. خیابانهای جعفری، صفا و شریعتی از خیابانهای اصلی بخش شرقی و قدیمی تر شهر هستند. میدان آیت الله بروجردی در تقاطع دو جاده اراک - تهران و خرم آباد-خوزستان به عنوان یکی از دو ورودی اصلی شهر شناخته می‌شود و از نظر مساحت یکی از میدان‌های بزرگ ایران است.
اقتصاد و بازرگانی
اقتصاد مردمان ناحیه بروجرد مبتنی بر داد و ستد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، خرده فروشی، کشاورزی و دامپروری، خدمات اداری و دولتی و نیز تولید محصولات صنعتی و معدنی است. به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری بر سر راه‌های پر رفت و آمد و نیز مجاورت با مناطق مورد تردد ایلات لر، شهر بروجرد در سده‌های گذشته از مراکز تجاری مهم منطقه به شمار می‌آمده‌است و بازار بزرگ این شهر، مال التجاره و کاروانسراهای متعددی داشته‌است. برای نمونه ابن جعفر در اوایل قرن چهارم هجری قمری در ذکر ماه بصره مشتمل بر بروجرد و نهاوند، میزان خراج این ناحیه را ۴٬۸۰۰٬۰۰۰ درهم ذکر کرده‌است که نزدیک به سه برابر خراج همدان در همان زمان بوده است.[۲۵] صنایع قدیمی در بروجرد بسیار رونق داشته‌اند به گونه‌ای که هنوز هم برخی از مشاغل صنتعی قدیمی در بازار بروجرد به کار خود ادامه می‌دهند. همچنین بازار بروجرد مشتمل بر راسته بازارهای پر رونق و متعددی مانند جوراب بافها، مسگرها، چلنگرها، دباغ‌ها، چراغ سازها، قفل سازها و غیره بوده‌است به گونه‌ای که تا اواخر دوره پهلوی، بروجرد همراه با شهرهایی چون اصفهان، کاشان، دزفول و قزوین به طور سنتی، از مراکز صنعتی کشور به شمار می‌رفته‌است. برخی محصولات تولیدی بروجرد مانند پارچه‌های قلمکار، سماور و محصولات قلمزنی ورشو و حتی قفل‌های سنتی تولید شده در بروجرد شهرت بین المللی یافته‌اند.
پارچه و منسوجات، داروهای انسانی و حیوانی، خودرو، کاشی و سنگ‌های ساختمانی از مهمترین محصولات صنایع بروجرد به حساب می‌آیند. تعداد کارخانه‌ها و کارگاه‌های بزرگ صنعتی این شهر بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ واحد فعال تخمین زده می‌شود که طبق آمارها بین ۵۰ تا ۶۰ درصد از مجموع صنایع استان لرستان را شامل می‌شود. به همین دلیل بروجرد قطب اصلی صنعت در لرستان محسوب می‌شود.[۲۶] در سه دهه پس از انقلاب اسلامی، جمعا ۴۸۵ واحد صنعتی در بروجرد ایجاد شده‌است و به‌ای ترتیب، بروجرد از نظر میزان سرمایه گذاری در بخش صنعت و نیز از نظر تعداد واحدهای صنعتی فعال، در تمام این سالها رتبه نخست را در استان لرستان داشته‌است.[۲۷] علاوه بر صنعت، دامپروری و کشاورزی منطقه نیز به دلیل وجود زمین‌های وسیع و آب کافی، از رونق زیادی برخوردار است.
صنایع دستی
 |
لحن این بخش از مقاله برای دانشنامهٔ ویکی‌پدیا نامناسب است. برای راهنمایی بیشتر صفحهٔ راهنمایی برای نوشتن مقاله‌های بهتر را ببینید. شاید در بحث همین صفحه توضیحی دراین‌باره نوشته شده باشد. |
صنایع دستی شهرستان بروجرد، قالیبافی و قالیچه بافی است و ورشوسازی آن معروف است. صنایع دستی به عنوان بخشی از میراث کهن و فرهنگی ملت‌ها، نقش مهمی در معرفی تمدن و پیشینه تاریخی بروجرد دارد ورشو آلیازی است که سالها به دست هنرمندان بروجردی به هنری ایرانی آمیخته شده چشم حیرت جهانیان را نقش آفریده وچه سپاسی دست خستهٔ هنرمندان این صنعت را می فشارد دستانی که تمام تلاششان دمیدن روح هنر در تکه ورق آلیاژ است چیزی جزئ افتخار برای سرزمین هنر وفرهنگ ندارد وبازگوی آن است که مردان این دیار از هر ظرفیتی موقعیتی می‌یابند که پرچم پرافتخار خودکفایی را در کارنامه تاریخ خود به ثبت برسانند هنر ورشو که خود آمیخته از دو هنر مجزا ی قلم زنی و ورشو سازی است متاسفانه امروز با محدودیت‌هایی مواجه است که این هنر را به خوابی عمیق فرو خواهد برد ولی با این وجود هنرمندان بروجردی بیکار ننشسته و بزرگترین سماور زغالی دنیا را به دست توانمندشان نقش آفریدند[۲۸]
دیدنی‌های طبیعی و تاریخی بروجرد
در شمال شرقی بروجرد و بر فراز کوه یزدگرد از توابع بخش اشترینان، بقایای قلعه یزدگرد وجود دارد که از سنگ لاشه و بدون ملات بنا شده است و از شواهد و باور مردم منطقه چنین بر می آید که این قلعه به سرعت بنا شده و محل آماده سازی و تجدید قوا برای نبرد قادسیه در نزدیکی نهاوند که آخرین جنگ پیش از اسلام برای ایرانیان بوده است.
- مسجد جامع بروجرد
- مسجد سلطانی بروجرد (مسجد شاه)
- روستای ونایی
- گردشگاه چغا سرخه
- گردشگاه گل دشت
- امامزاده جعفر بروجرد
- آرامگاه شاه زواریون بروجرد
- مسجد قلعه
- تکیه موثقی
- پل قلعه حاتم
- قلعه رومیان بروجرد
- بازار بروجرد
- بوستان فدک
- بوستان سماور
- خانه تاریخی افتخار الاسلام
- خانه تاریخی بیرجندی
- تالاب بیشه دالان
- قله‌ها، بیشه‌ها و دامنه‌های کوه گرین
- پارک بانوان بروجرد
- سرآب کرتول
دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
سابقه آموزش عالی در بروجرد به دوره پهلوی بر می گردد. مرکز آموزش کشاورزی بروجرد در سال ۱۳۳۵ با عنوان دانشسرای کشاورزی بروجرد تاسیس شد و هدف آن تربیت دانش آموختگان برای ترویج کشاورزی در روستاهای منطقه بود [۲۹]. نخستین واحد دانشگاهی بروجرد، شعبه ای از دانشگاه آزاد اسلامی بود که در سال ۱۳۶۲ در این شهر تاسیس شد و تا سال ها، تنها دانشگاه بی رقیب در بروجرد باقی ماند. تلاش بروجردی ها برای تاسیس دانشگاه دولتی تا بیش از دو دهه پس از آن به طول انجامید و سرانجام در سال ۱۳۸۵ با همکاری دانشگاه علامه طباطبایی شعبه ای از این دانشگاه در بروجرد تاسیس شد و پس از زمان کوتاهی مستقل و با عنوان دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی آغاز به کار کرد. واحد علوم و تحقیقات بروجرد نیز در سال ۱۳۸۹ به عنوان دومین واحد دانشگاه آزاد اسلامی در سال در بروجرد افتتاح شد. همچنین ایجاد «دانشگاه علوم انسانی شهید مطهری» در این شهر در دست اقدام است [۳۰]. در سال های اخیر تلاش هایی برای تاسیس «دانشگاه علوم پزشکی بروجرد» نیز صورت گرفته است و طرح ایجاد دانشکده داروسازی بروجرد وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان از مصوبات سفرهای استانی هیات دولت بوده است [۳۱]. در حال حاضر، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی بروجرد عبارتند از:
آموزشکده فنی و حرفه ای سما واحد بروجرد
- دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی
- دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بروجرد
- پیام نور مرکز بروجرد
- دانشکده پرستاری وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان
- مراکز وابسته به دانشگاه جامع علمی کاربردی شامل: مرکز علمی کاربردی شماره یک، مرکز علمی کاربردی شماره دو، جهاد کشاورزی (دانشسرای کشاورزی)، شهرداری بروجرد، زاگرس پوش، تولیدکنندگان صنعت و کشاورزی
- مرکز آموزش مهندس ارتش
- حوزه علمیه امام صادق بروجرد
- دانشگاه غیرانتفاعی هنر بروجرد (علامه بحرالعلوم) [۳۲]
از دیگر مراکز آموزش عالی فعال در بروجرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:[نیازمند منبع]
- دانشکده فنی و حرفه ای دختران بروجرد(تزکیه)
- دانشکده فنی و حرفه ای پسران بروجرد(چرخکار)
- مرکز آموزش عالی غیرانتفاعی فنی و مهندسی آفرینش
- مرکز آموزش عالی غیرانتفاعی فنی و مهندسی یاسین
دشت لاله
فرهنگ
روحانیون و محدثین
از قرن سوم هجری نام تعدادی از محدثین و راویان با عنوان بروجردی و بعدها با عنوان رازانی (منسوب به محله رازان در شهر بروجرد) به چشم می خورد. از میان اینان می توان به خطیب بروجردی از واعظان دوره خلفای عباسی (متوفی ۳۸۶ در بغداد)، برادران ابونصر حامد و ابوالمجد صالح رازانی (ق ششم)، ابوالفتح عبدالواحد متوفی ۵۴۶ قمری در بروجرد، شیخ محمدجعفراهل کمره بروجرد در دوره صفوی، شیذله فرزند عزیزبن جبلی بروجردی متوفی ۴۹۴ هجری و حسام الدین حروفی روحانی حروفیه اشاره کرد. در دوران صفویه عده ای از سادات طباطبایی اصفهان به بروجرد مهاجرت کردند و بعدها فقها و عالمان دینی زیادی از بازماندگان اینان در بروجرد متولد شدند به گونه ای که به مدت سه سده (قرن دوازده، سیزده و چهارده هجری)، بروجرد به یکی از قطب های تعلیمات اسلامی و شیعی تبدیل شد و عده زیادی از روحانیون از سایر نقاط ایران برای فراگیری علوم دینی ساکن بروجرد شدند. از روحانیان بروجرد طی سه قرن گذشته می توان به اینها اشاره کرد: اسدالله حجه الاسلام مجتهد متوفی ۱۲۷۱ هجری، اسماعیل فقیه الواعظ العارف قرن ۱۲ هجری، محمدرحیم فقیه و نویسنده و متولی آستان قدس رضوی،آیت الله سید محسن شریعتمداری متوفی پنجم بهمن ماه ۱۳۴۴ شمسی، مرتضی، سید فقیه و پدر علامه بحرالعلوم، نقی، ملا نویسنده عین البکاء در دوره زندیه.[حق تکثیر مشکوک]
شعرا
از شعرای معروف بروجرد میتوان به صامت بروجردی و جعفر خرسندی اشاره نمود .
بازی های بومی
بازی های متعددی در شهر بروجرد و مناطق پیرامون آن رواج داشته است که تعدادی از آنها هنوز هم طرفدار دارند. در کنار متل ها و چیستان ها که عمدتا در فضای خانه و با حضور اعضای خانه اجرا می شده است بازی های میدانی و بیرون از خانه تنوع فراوانی داشته اند. در کتاب تذکره حزین از بازی های سنتی این شهر مانند کفشک بازی، بغچه بازی، تنور بازی، شاه شاهکی، دار دار کنی، فنجان بازی، آهسته برو آهسته بیا، لنگران، گولو بازی (تیله بازی)، گو گوسال (گاو و گوساله)، گوی بازی (جوز و گوی) و الچوب (اله چوب) نام برده شده است [۳۳] (ص. ۱۹۴-۲۰۰) [۳۴]. اله بازی، نجات، سه پر، دست به چاله و نیزدی زدی نیز از دیگر بازی های فیزیکی بروجرد هستند.
آئین‌های سوگواری محرم و صفر
مراسم سوگواری واقعه کربلا در بروجرد از تنوع و گستردگی زیادی برخوردار است. آئین سقاخانه که با عنوان قلیچ
هم شناخته می‌شود یکی از شاخص ترین مراسم دهه اول محرم است که در آن برخی
از خانواده‌های بروجردی بخش عمده‌ای از خانه خود را با پارچه، چراغ و
تصاویر مذهبی، سیاه پوش می‌کنند و شب هنگام با گشودن درب و روشن کردن چراغ و
نصب پرچم بر سر در منزل، به پذیرایی از میهمانان عزادار می‌پردازند.[نیازمند منبع]
خَرّه گیری
از دیگر مراسم عزاداری محرم است. صبح عاشورا در محل تجمع هر یک از
دسته‌های عزادار، دیگ‌های مسی برای جوشاندن گِل و آماده سازی خَرّه تدارک
دیده می‌شود. عزاداران قدری از خَرّه را به لباس، ریش، مو و گونه خود
می‌مالند. دسته‌های عزادار از ابتدای صبح در کوچه و خیابان‌ها روانه مجالس
عزاداری می‌شوند و در هر مجلس سینه زنی می‌کنند. به نوشته کتاب «تذکره حسین
حزین»، گل گیرندگان که به آنها خَرّه گیر گفته می‌شود به طور عمده
پیرمردان و سالمندان بوده‌اند که در دسته‌های سینه زنی در جلوی هیات قرار
می‌گرفته‌اند و خره گیران بی ریاترین سینه زنان بوده‌اند. [۳۵]. چهل منبر، شبیه خوانی، تعزیه دو طفلان مسلم، کتل گیری، قمه زنی، سینه زنی، زنجیرزنی، روضه خوانی و شام غریبان از دیگر مراسم گذشته و حال عزاداری حسین بن علی در محرم و صفر در بروجرد به شمار می‌آیند.[نیازمند منبع]
نگارخانه
